Czy można ufać instytucjom finansowym?

Najbardziej znanym powodem załamania rynków finansowych i krachu gospodarczego jest pęknięcie spekulacyjnej bańki amerykańskich nieruchomości, czyli kryzys subprime. Media pełne są stwierdzeń, że nikt nie mógł tego przewidzieć.

Nie tylko można to było przewidzieć, ale zostało to absolutnie celowo przygotowane. W 1997 roku amerykański prezydent „zalecił” bankom udzielanie do 30% kredytów hipotecznych ludziom bezrobotnym, imigrantom i innym osobom w trudnej sytuacji materialnej. Rzekomo aby im pomóc. Uruchomienie ogromnych kredytów na ten cel złagodziło skutki pękającej właśnie bańki technologicznej.

Było to możliwe dzięki ustawie Community Reinvestment Act, która zmuszała banki do dawania pożyczek hipotecznych na kupno domów ludziom, którzy nie byli by w stanie dostać inaczej żadnej pożyczki. Aktualny prezydent pracował wtedy dla Akorn i podawał do sądu te banki, które nie chcąc udzielać takich nigdy niespłacalnych kredytów „dyskryminowały” biednych ludzi.

Banki amerykańskie z ochotą włączyły się w tą akcję, zwłaszcza że te praktycznie nieodzyskiwalne kredyty zostały „zapakowane” w produkty subprime, które dostały najwyższe możliwe referencje → rating AAA od najbardziej wiarygodnych instytucji tym się zajmujących. Pozwoliło to na sprzedaż tych „produktów” na całym świecie. Kupującymi były między innymi banki, różne fundusze europejskie. Gdy ceny nieruchomości w USA przestały rosnąć, wyszła na jaw prawdziwa wartość stojących za kredytami zabezpieczeń. Okazało się, że to co uważano za cenne aktywa jest

warte o wiele, wiele mniej niż za nie zapłacono.

Jest to ogromne, wielobilionowe oszustwo instytucji ratingowych i sprzedawców tych produktów, którymi najczęściej były banki. Jedni i drudzy do tej pory mienili się być instytucjami najwyższego zaufania publicznego.

Produkty subprime są najbardziej znaną przyczyną obecnego kryzysu, mimo że są znacznie poważniejsze straty poniesione przez banki na rynku derywatyw.

W 1999 roku uchylono bankom zakaz łączenia działalności inwestycyjnej, która jest obciążona dużym ryzykiem, z depozytowo-kredytową. Pozwoliło to na skierowanie ogromnych nowo wykreowanych pieniędzy z wtórnej emisji do międzynarodowej spekulacji. Powstający na bazie tego pieniądz wirtualny mnożył się bardzo szybko i jego ilość przyrastała błyskawicznie, nie mając żadnego przełożenia na realne wartości.

Nic w świecie realnym nie może rosnąć wykładniczo do nieskończoności. Nadmuchane do niewyobrażalnych rozmiarów kolejne bańki musiały pęknąć. Przykładem niech będzie cena ropy wydźwignięta do prawie 150 dolarów za baryłkę, przy koszcie wydobycia z najłatwiej dostępnych źródeł na poziomie 1$. Pęknięcie tej bańki zatopiło jeden z największych i najstarszych banków amerykańskich Lehman Brothers.

Upadek wielkiego banku, gwałtowne spadki cen towarów, akcji, instrumentów pochodnych i wiążąca się z tym gwałtowna przecena różnych aktywów banków, zagroziła całemu rynkowi finansowemu, powiązanemu ze sobą bardzo ściśle poprzez wzajemne gwarancje i pożyczki. Praktycznie zniknęły przepływy pieniędzy pomiędzy nimi, co spowodowało gwałtowny spadek kredytowania i powiązanej z tym wtórnej emisji pieniądza. Zmniejszenie dostępu do instrumentów finansowych sprawiło, że firmy zostały zmuszone do sprzedaży swoich aktywów nawet po znacznie zaniżonych cenach, aby móc przetrwać. Spowodowało to dodatkowy spadek cen i wycofywanie pieniędzy z różnych rynków. Efekt lawinowy.

Nastąpiła panika. Nocne zebrania FED, gwałtowne przejęcia i dofinansowania, pomoc państwowa dla systemu bankowego na niespotykaną skalę. Aby ukryć rzeczywistą sytuacje pospiesznie wprowadzono nowe standardy rachunkowości obowiązujące z mocą wsteczną. Zmiany te dokonane przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej został zatwierdzony przez EU rozporządzeniem 1004. Pozwoliło to na reklasyfikację w bilansach wątpliwej wartości aktywów wedle uznania banku, dzięki czemu można ukryć dowolne straty.

W Brukseli w dniu 10 II 2009 w tajemnicy omówiono sytuację. Według wycofanych natychmiast informacji prasowych toksyczne aktywa europejskich banków opiewają na kwotę 18,2 biliona euro co stanowi 44% ich sumy bilansowej. Jest to wielokrotnie więcej niż ich kapitały własne, które wynoszą około 2,1 bilionów.

Komisja Europejska w dniu 8 IV oficjalnie poinformowała o skali pomocy udzielonej systemowi bankowemu w EU. Pomoc publiczna w postaci dokapitalizowania banków i udzielenia gwarancji państwowych, czyli obciążenie podatników w krajach udzielających pomocy, sięgnęło 3 bilionów euro. Tyle było potrzebne do uratowania systemu bankowego i to mimo że parę miesięcy wcześniej stworzono przepisy pozwalające ukrywać rzeczywiste straty. Jest to półtora raza więcej niż wynoszą kapitały własne. Tu ciekawostką jest fakt, że na przykład mała Dania udzieliła dofinansowania i gwarancji „swoim” bankom na kwotę 580 miliardów euro. Typowa prywatyzacja zysków i upublicznianie strat.

To wszystko sprawia, że należy bardzo ograniczyć zaufanie zarówno do banków, jak i do informacji na ten temat w głównych mediach.

Polska, poza PKO BP, BOŚ i Bankiem Pocztowym, oraz bankami Leszka Czarneckiego, nie ma własnych banków. Pozostałe banki należą do banków zachodnich, które są w bardzo poważnych tarapatach. Prawie wszystkie z nich czekają w kolejce po dofinansowanie swoich rządów. Głośne były mediach sprawy wyprowadzania przez niektóre z nich ogromnych sum z polskiego systemu bankowego. Spółka matka ma wiele możliwości wydrenowania z kapitału podległe firmy. Ogólnie znane i stosowane są transfery dywidend, lokaty w centrali, zwrot pożyczek. W sytuacji zagrożenia bank zawsze może sprzedać spółce córce „bardzo opłacalne”instrumenty pochodne, aktywa wycenione na bazie dopuszczonej księgowości, przerzucić odpowiedzialność. Jednym słowem jest w stanie bardzo szybko wyprowadzić wszystkie realne wartości, pozostawiając wirtualne.

W zaistniałej sytuacji jest wysoce niebezpieczne zawierzać bankom, które zaprzestały udzielać akcji kredytowych, silnie reklamują swoje depozyty i proponują bardzo korzystne oprocentowanie. W przypadku „sprzedanych” (oddanych) banków warto również sprawdzić sytuację centrali.

Polskie banki (nie mylić z oddziałami banków zachodnich i banków przejętych) „dzięki zacofaniu”, nie mają takich problemów jak zachodnie. Nie inwestowały w produkty subprime ani w instrumenty wysokiego ryzyka. Przynajmniej nic o tym nie wiadomo.

Dzięki temu PKO BP stał się jednym z najbardziej wiarygodnych banków. Jest bezkonkurencyjny w zakresie bezpieczeństwa lokat, gdyż gwarantem jest Skarb Państwa, jego właściciel. W związku z tym ogromna liczba Polaków przelała i przelewa do niego swoje oszczędności, co spowodowało ogromną nadpłynność.

W takiej sytuacji, gdy koniecznie należy dokapitalizować bank, co przy olbrzymiej nadpłynności pozwala uruchomić, kilkunastokrotnie większą akcję kredytową, tak konieczną dla ruszenia gospodarki, rząd zabiera dywidendy i prywatyzuje go w dodatku przy pomocy banku JP Morgan, wobec którego Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego pod nadzorem Prokuratury Okręgowej w Warszawie prowadzi śledztwo między innymi w sprawie fixingu cudów.

W sytuacji gdy banki są wycenione bardzo nisko i gdy wszyscy potrzebują finansowania, a ten bank jako jedyny dysponuje kolosalnymi nadwyżkami, pozbycie się kontrolnego pakietu akcji można porównać tylko do oddania za promil wartości zgromadzonych tam oszczędności polskiego społeczeństwa.

Jak wynika z powyższego wiarygodność instytucji najwyższego zaufania publicznego i wiarygodność decydentów politycznych są porównywalne, aczkolwiek niemożliwe jest stwierdzić która jest wyższa.

W końcu przecież jedni i drudzy są tak doskonali, że brakuje im tylko jednego – umiejętności zniknięcia, a z kolei społeczeństwo ma umysł tak gościnny, że jest w stanie przyjąć każdą bzdurę podaną przez media.

Piotr Waydel

Z artykułu można korzystać na zasadach licencji Creative Commons.